Monogaam gedrag bij papegaaien en andere vogels is sociaal, niet genetisch
Als we aan monogamie denken, zijn we geneigd ons uitsluitend te richten op menselijke relaties. Er zijn inderdaad velen van ons die kiezen voor de monogame levensstijl. Denk aan een partner, waarbij wij ons verbonden voelen en de instinctieve plicht om die liefde te laten blijken.
Wij als mensen zijn niet de enige soort in het dierenrijk die voor deze uitdaging staat. Wetenschappers zijn het erover eens dat ongeveer 90% van de vogelsoorten monogaam is, maar wat zijn nou typische kenmerken van dit gedrag onder (met name) papegaaien en andere vogelsoorten?
De sociale dynamiek van vogelgemeenschappen is vrij complex, vooral als het op broeden aankomt. Er zijn veel factoren die het doel van de ouders verstoren, zoals de plaatsen die ze kiezen om te paren. Als ze niet op de beste plekken rondhangen, is de kans klein dat ze een ideale partner ontmoeten. En zelfs als ze het geluk hebben iemand te vinden, is de missie nog lang niet voltooid. Teamwerk is essentieel om kuikens op te voeden (“It takes a village…”). Ouders staan voor veel uitdagingen. Daarom overwinnen vogels, als gewoontedieren, deze uitdagingen gemakkelijk door jaar na jaar dezelfde “formule” te herhalen. En dat omvat investeren in een langdurige relatie met één partner. Als het de laatste keer lukte, waarom zou het de volgende keer dan niet lukken?
Er zijn gedrags- en biologische kenmerken die in verband worden gebracht met monogamie bij vogels, zoals levensduur, lichaamsgrootte of hersenvolume. Ornithologen zijn het er echter over eens dat hogere overlevingskansen van de soort hebben geleid tot het aannemen van dit monogame gedrag, in plaats van dat het iets is dat in hun DNA is gecodeerd. Daarom gebruiken we de uitdrukking “sociale monogamie” om de relaties van vogels te beschrijven.
Monogaam gedrag bij papegaaien herkennen in een thuissituatie.
Als jij als eigenaar van jouw papegaai of welke vogelsoort dan ook een band wil creëren oftewel het monogaam gedrag bij papegaaien willen testen, dan zou jouw vogel enthousiast, opgetogen en vrolijk gedrag moeten vertonen wanneer jij in zijn of haar buurt (territorium) komt. Hij of zij kan op verschillende manieren laten zien hij aandacht van je wil hebben. Hieronder zal ik ze toelichten.
Verbaal monogaam gedrag bij papegaaien
Bij verbaal monogaam gedrag bij papegaaien binnen een huiselijke situatie haalt hij (of zij) woorden of zinnen aan die hij weet te linken met aandacht. Hij vraagt bijvoorbeeld ”wil je een kus?” en maakt het daarbij het behorende geluid van een zoen. Omdat hij logischerwijs weet dat wanneer jij aan hem vraagt ”wil je een kus?” jij jouw mond naar hem toereikt en hem een knuffel of kus op zijn snavel/kop/vleugel geeft en daarbij het bekende ”zoen geluid” maakt.
Jouw papegaai zal hoogstwaarschijnlijk alleen jou (of een ander lid van het gezin) uitkiezen als zijn ”partner” en dit aan hem of haar vragen. Grote kans dat wanneer een andere persoon hetzelfde bij de papegaai uitprobeert het tegenovergestelde effect zal optreden: de papegaai vraagt het niet, reageert met andere verbaal gedrag of gaat verder met waar hij/zij mee bezig is.
Uit dit voorbeeld blijkt dus duidelijk dat hij jouw als partner heeft uitgekozen. Hij zoekt duidelijk lichamelijk contact met je door te vragen of je een kus wilt. En nogmaals, dit monogaam gedrag bij papegaaien is vrijwel altijd gericht op één persoon.
Non verbaal monogaam gedrag bij papegaaien
Een voorbeeld van non verbaal monogaam gedrag bij papegaaien zijn lichamelijke signalen die hij laat blijken om interactie met je te hebben. In het voorbeeld van verbaal monogaam gedrag bij papegaaien geef ik als voorbeeld het vragen ”wil je een kus” met het daarbij behorende geluid van een zoen. Wanneer deze situatie plaatsvindt bij non verbaal gedrag kan het zo zijn dat jouw papegaai tegelijkertijd zijn of haar snavel naar je toereikt omdat hij of zij weet dat deze fysieke beweging daar dan ook bij hoort. Hij weet daarom dat wanneer jij of hij/zij om jouw aandacht vraagt, hij moet vragen om een kus + een zoengeluid moet laten horen (verbaal) én daarbij zijn snavel naar je toe te reiken om hem daadwerkelijk ook een zoen te geven (non verbaal)
Ja, ook voor vogels is het ingewikkeld
Ja… papegaaien en vrijwel de meeste vogels kunnen ook scheiden. Onderzoekers denken dat partners voortdurend de kosten-baten van het houden van een relatie evalueren. Als een van hen zich realiseert dat er meer te winnen valt met een andere relatie, verlaten ze het nest om elders geluk te vinden. Alle vogels scheiden, maar sommige hebben meer kans om te scheiden dan andere. Maar of dit monogaam gedrag bij papegaaien ook in gevangenschap voorkomt binnen een huishouden, dan is die kans toch echt héél klein. Jouw papegaai of vogel zal iemand uit zijn nabijheid (het gezin) uitkiezen waarmee hij fysiek contact wil en dit ook keer op keer toelaat en zelf opzoekt (vraagt om fysieke aandacht).
Wellicht ben jij die dit leest de persoon waarmee jouw papegaai zich het meest bij betrokken voelt, of misschien is het je partner, je kind, of misschien wel je vader.
Wat dit gedrag zegt over het monogaam gedrag bij papegaaien of andere vogels als huisdier
Kort samengevat komt het hier op neer: Jij (persoon A) mag de papegaai kriebelen, knuffelen, vasthouden, en alles wat je maar kunt bedenken kun je er mee doen. Persoon B (je partner) mag tegen hem praten, de papegaai communiceert terug, wordt vrolijk en opgewekt als hij jouw partner ziet en leert ook veel woordjes en zinnetjes van hem, maar jouw partner mag hem vrijwel niet aanraken, want dan trekt de papegaai zijn hoofd weg of dreigt met zijn snavel (te bijten).
Dan hebben we nog persoon C (als voorbeeld is dat de dochter), die wordt geaccepteerd door de papegaai binnen het gezin, maar de woordjes of zinnetjes die persoon C (de dochter dus) probeert te leren aan de papegaai worden niet nagebootst, of de papegaai communiceert ook niet met persoon C.
Als laatste is er persoon D, de zoon… die wordt niet zo gewaardeerd door de papegaai. Er is in zijn geheel geen sprake van affectie. Hoewel persoon D erg lief is voor de papegaai, lijkt de papegaai zich niet op zijn of haar gemak te voelen als persoon D zich in de buurt begeeft. Dit is ook te zien in het gedrag van de papegaai: de papegaai gaat stil op een stok zitten, of gaat misschien wel lichtelijk geagiteerd aan zijn tralie bijten.
Bovenstaand voorbeeld is een typische situatie van monogaam gedrag bij papegaaien. Het voorbeeld laat duidelijk zien dat persoon A gezien wordt als partner, persoon B als ”leuk en aardig”. Overigens onthoudt wel dat dit voorbeeld slechts één voorbeeld is. Het kan uiteraard per gezin/huishouden verschillen, maar het feit blijft wel dat de papegaai één persoon uitkiest met wie hij alles wilt delen.
Kijkend naar je eigen monogame gedrag
Beeld je nu eens een situatie in waarin dit op jou van toepassing is (of was) wellicht heb jij dus ok iemand in je omgeving die vrijwel alles met je kan doen of waar jij je tot aangetrokken voel), daarnaast ken jij ook een persoon B die jij heel lief en leuk vindt, maar tot een bepaalde hoogte.
Ook een persoon C ken jij vast wel.
Of persoon D, bij wie jij eigenlijk niet zo’n ontspannen gevoel hebt en het liefste hebt dat hij of zij zichzelf niet teveel aan je opdringt of dingen aan je vraagt. Maar oké je legt je erbij neer en doet je ding in zijn of haar nabijheid.
